Zęby to najtwardsze elementy ludzkiego ciała. Nic dziwnego, ponieważ muszą wytrzymywać ogromne naciski na co dzień i towarzyszyć swym właścicielom do końca ich życia. U dorosłego człowieka w jamie ustnej powinno znajdować się aż do 32 zębów. Jest to stan maksymalny, lecz nie u każdego wykształcą się wszystkie zęby, poza tym możliwe są również ubytki w uzębieniu. W przypadku tzw. ósemek nazywanych także zębami mądrości, proces wzrostu jest bardzo nieprzewidywalny. U jednych pojawiają się już w bardzo młodym wieku, inni na próżno ich wypatrują. Budowa zęba człowieka jest dość złożona i skomplikowana. To, co widać gołym okiem w szczęce to tylko wierzchołek góry lodowej. W rzeczywistości ząb jest bardzo głęboko osadzony w zębodole i składa się z wielu istotnych elementów. Z czego zatem składać się powinien ludzki ząb?
Budowa anatomiczna zęba
Najbardziej podstawowe części zęba, które należy wyróżnić to korona oraz korzeń. Są one połączone szyjką zębową. Korzeń zatopiony jest w dziąśle i niewidoczny gołym okiem, natomiast korona to ta część, którą widać po otwarciu ust. Zasadniczo przyjąć należy, że im dłuższy korzeń i im większą liczbę rozgałęzień posiada, tym stabilniej ząb trzyma się w swoim miejscu. Oczywiście poszczególne zęby różnią się między sobą kształtem i stopniem ostrości. Wygląd zębów zależy od ich funkcji i umiejscowienia w jamie ustnej. Wyróżnić można siekacze, kły, przedtrzonowce i trzonowce.
Budowa histologiczna zęba
W obrębie korony wyodrębnia się dalszy podział na szkliwo, miazgę i zębinę. Szkliwo nie jest unerwione, lecz składa się z martwych komórek. Jego rolą jest zabezpieczanie zęba przed urazami. Miazga z kolei to element unaczyniony i unerwiony, dlatego np. przypadłość taka jak zapalenie miazgi wiąże się z ogromnym bólem. Zębina, zwana też dentyną, składa się z kanalików, występuje zarówno w obrębie korony, jak i korzenia. Zębina jest po prostu zmineralizowaną formą tkanki. Z kolei korzeń zęba dzieli się na kanał korzeniowy oraz nerwy, i naczynia krwionośne. Budowa zęba człowieka przypomina zatem delikatną i kruchą rzecz zamkniętą w solidnym sejfie. Przez lata zęby mogą się ścierać, a szkliwo tracić swoje naturalne właściwości, dlatego ważna jest odpowiednia higiena i profilaktyka jamy ustnej.
Budowa przyzębia
Przyzębiem nazywana jest grupa tkanek służących do efektywnego przeżuwania. Przyzębie składa się z bardzo wielu istotnych elementów takich jak: ozębna, dziąsło, cement korzeniowy, błona śluzowa wyrostka zębodołowego oraz kość zębodołu. Dziąsło jest zgrubiałą tkanką, która przylega do zębiny. Dziąsła są tworami bardzo silnie unaczynionymi i wrażliwymi na bodźce. Nie posiadają jednak żadnych gruczołów. W dziąsłach występują doły zębowe, w których osadzone są poszczególne zęby. Ozębna tworzy więzadła, które mają postać włókien elastycznych, oksytalanowych i kolagenowych. Ozębna pełni bardzo ważne funkcje w jamie ustnej człowieka. Przede wszystkim sprawia, że rzucie pokarmów odbywa się w sposób optymalny i swobodny. To ona jest odpowiedzialna za wrażenia zmysłowe w obrębie szczęki i żuchwy. Więzadła ozębnej utrzymują zęby w zębodołach, sprawiając odczucie, jakby były one tam umiejscowione na stałe. Tymczasem nawet stabilnie trzymające się zęby, minimalnie się poruszają i chwieją, czego człowiek zazwyczaj zupełnie nie jest świadomy. Cement korzeniowy ma za zadanie wszystko spajać, stanowi on bowiem budulec mineralno – białkowy.
W jaki sposób budowa zęba człowieka wpływa na zdolność jedzenia
Specyficzny kształt każdego zęba oraz jego wewnętrzne komponenty sprawiają, że jest przystosowany do sporych obciążeń. Zęby używane są przecież każdego dnia niemal bez przerwy, muszą więc stać na wysokości zadania. Jakiekolwiek naruszenie integralności zęba w jego postaci anatomicznej czy histologicznej, może zatem powodować, iż jedzenie będzie utrudnione, a pokarmy nie tak skutecznie rozdrabniane i przeżuwane. Budowa zęba człowieka może zostać zaburzona z powodu wielu czynników. Mogą to być np. wady wrodzone lub efekty nieprawidłowej pielęgnacji uzębienia. W każdym razie mogą one stanowić spore niebezpieczeństwo.
Zaburzenia w anatomicznej budowie zębów
Zaburzenia dotyczące anatomii uzębienia mogą wiązać się z nietypowym rozmiarem lub kształtem zęba. Rzadko wady tego typu zdarzają się w zębach mlecznych, które zresztą i tak szybko wypadną. Częściej jednak mogą się zdarzać w przypadku zębów stałych, a to już dość poważny kłopot. Do jednych z najpowszechniejszych wad należą mikrodoncja i makrodoncja. Ta pierwsza, jak sama nazwa wskazuje, oznacza zbyt małe zęby, które mogły się zatrzymać we wzroście i nie wykształcić do końca. Ta druga z kolei związana jest z uzębieniem nienaturalnie dużym, które przeszkadza w prawidłowym funkcjonowaniu jamy ustnej. Mikrodoncja może dotyczyć całości uzębienia lub tylko niektórych zębów. Może być ona wynikiem chorób takich jak: zespół Downa, dysplazja ektodermalna lub karłowatość przysadkowa. Najczęściej występuje u płci żeńskiej. Makrodoncja z kolei jest bardziej domeną mężczyzn. Również może występować w postaci lokalnej bądź uogólnionej. Także ma genetyczne źródła, które mogą wiązać się z następującymi schorzeniami: zespół KBG, zespół Rabsona – Mendenhalla, gigantyzm przysadkowy. Innymi schorzeniami, które zaburzają anatomię zębów są np. rhizomicria, rhizomegalia, zęby dwoiste, wgłobione czy wynicowane.
Wady tkanki zęba
W obrębie tkanki zęba także mogą występować istotne zaburzenia. Częstym problemem jest utrata tkanek wokół zębów i odsłonięte szyjki zębowe, które z kolei mogą prowadzić do ruchomości zębów i ich wypadania. Budowa zęba człowieka w obrębie tkanek może ulec degradacji w wyniku nieprawidłowej higieny jamy ustnej, bruksizmu, długotrwałego stresu lub przewlekłych chorób.
Czy dbanie o zęby ma wpływ na ich budowę?
Zdecydowanie codzienne mycie, dokładne szczotkowanie i płukanie jamy ustnej może się przełożyć na strukturę zębów. Należy także stawiać się na cykliczne przeglądy i leczyć zęby w razie takiej potrzeby. Zaawansowana próchnica i stany zapalne niszczą tkanki zębowe, powodując także kruszenie się zębów i ich fragmentów. Dlatego bardzo wiele zależy od konkretnego człowieka i jego działania.